Angsten worden versterkt

Toen er aan het begin van de crisis foto’s op social media verschenen van mensen die geen afstand hielden, maakte ik me eigenlijk al zorgen. Minder om het virus, maar meer om de mensen. Het online mensen shamen, met foto erbij, vind ik niet bepaald netjes namelijk. Je weet vaak helemaal niet de achterliggende reden. Misschien vormen de mensen die in een groepje over straat lopen wel een huishouden, om maar een dwarsstraat te noemen. Of misschien wordt de afstand wel gehouden, maar net in een ongelukkig moment niet, of vanuit het perspectief vanwaar de foto is genomen niet.

En toch vond iedereen er online wat van. Ze oordeelden over mensen in situaties, zonder er precies van te weten hoe het zit. Ze waren niet mild in hun reacties. En ergens begrijp ik het ook wel: dat doet angst met je. En het onbekende. En het is natuurlijk ook wel zuur als jij zo je best doen en anderen er - voor jouw gevoel - maar een potje van maken door geen afstand te houden.

Sindsdien is er regelmatig een nieuwe groep aangewezen als boosdoener van het virus. Eerst waren het de ouderen. Senioren die tóch wel naar buiten wilden en onder de mensen wilden komen, werden door velen uitgemaakt voor van alles en nog wat. Toen waren het de mensen met overgewicht. Ik heb online talloze reacties gezien waarin mensen met overgewicht werden uitgescholden. Dat vanwege hén de IC’s volliepen en dat ze egoïstisch zijn, omdat ze niet eens afvallen, maar wel de zorg belasten.

Ook de jongeren hadden het gedaan. Ze zijn gaan stappen en waren hierdoor onverantwoord bezig. Hoe durfden ze? Dansen met Jansen? Je kon toch wel bedenken hoe stom het was om dat te geloven?

En momenteel zijn het de ongevaccineerden die het hebben gedaan. De mensen die zo asociaal zijn, die de volledige zorg belasten. Maar liefst 1.8 miljoen mensen die de rest van de samenleving vast zetten. Er wordt gewezen. Er wordt gebasht. Er wordt gescholden. Vooral op social media gaat het er kei- en keihard aan toe.

Ook nu wordt weer vergeten dat iedereen zonder vaccinatie, een eigen verhaal heeft. Een eigen reden. Het zijn niet allemaal ‘gestoorde wappies’. Het zijn mensen met zorgen, met angsten en mensen die om medische redenen besluiten om nog even niet te vaccineren.

We zijn groepsdieren. En groepsdruk is iets dat veelvuldig voorkomt. Op jonge leeftijd al leer je dat je beter niet buiten de massa kan staan. Want dan ben je het slachtoffer van pesterijen en haat.

Soms voelt het alsof ik weer terug ben op school. Waar ik me beter op de achtergrond kan houden, want alles wat ik zeg en doe wordt tegen me gebruikt. Het is niet de vraag of het tegen me wordt gebruikt, maar de vraag wanneer. En daarom kies ik er vaker voor om te zwijgen of te vluchten, dan dat ik wel iets zeg.

Toen ik in mijn puberteit werd gepest, omdat ik afweek van de rest, omdat ik dikke ontstekingen op mijn huid had en mensen mij lelijk vonden, toen ik kleding droeg die niet in de mode was, was ik diep ongelukkig. Ik was bang, onzeker en altijd op mijn hoede. Doodsbang voor mijn pestkoppen.

Uit angst durfde ik niet meer naar school. En die angst groeide en groeide, tot ik een sociale fobie en pleinvrees ontwikkelde, en dus niet meer de deur uit durfde. Als ik eens naar de supermarkt moest om voor mijn moeder een boodschap te halen, was dat stressvol voor me. Wist ik iets niet te vinden? Dan kocht ik het niet. Mijn moeder vroeg dan: ‘Waarom heb je dat dan niet gevraagd aan een medewerker?’

Omdat ik niet durfde. Omdat de angst mij van binnen opvrat. Omdat ik zowat in paniek raakte bij alleen maar het idee dat die vakkenvuller mijn vraag stom zou vinden en me uit zou lachen. ‘Hahaha wat een idioot ze weet niet eens waar het ligt.’ Het is een stomme angst en het is dodelijk vermoeiend om constant bezig te moeten zijn met wat een ander van je vindt. En, zoals bij elke fobie, het is een irreële angst. Ik vulde in hoe die vakkenvuller over me zou denken als ik hem een simpele vraag stelde en ik kon niet inzien dat zelfs áls hij dat zou denken, het weinig over mij zei. Dat hij dan misschien gewoon geïrriteerd is, omdat hij het al vijf keer moest vertellen aan klanten. Ik zag het niet. De rationele ik misschien wel, maar angst is iets vreemds en je laat je er gemakkelijk door leiden.

Het heeft me heel wat moeite gekost om die sociale fobie te overwinnen. Ik ging op reis naar Amerika, alleen met een groep onbekenden drie weken lang in een busje. Ik volgde therapieën en ik ontmoette mensen die me wel respecteerden. En elke keer als ik iets doe, zoals voor een grote groep mensen spreken, realiseer ik me hoeveel ik ben gegroeid.
Maar toch is de sociale fobie er altijd op de achtergrond. Bij alles wat ik doe denk ik: ‘Oh God. Wat als mensen me niet leuk vinden? Wat als ze me uitlachen of belachelijk maken?’ Ik ben alleen nu in staat om die gedachte meer naar de achtergrond te duwen.

Tijdens de Coronacrisis worden angsten versterkt. Ik zie dit in mijn omgeving en bij mezelf. Mijn sociale fobie is lang weggeweest, maar toen ik twee vrouwen zag ruziën in de supermarkt over een mondkapje, besloot ik om maar niet meer naar de supermarkt te gaan. Toen de Avondklok er was, en ik met mijn hond prima elke avond lekker buiten mocht lopen, deed ik dat niet. Uit angst dat mensen me veroordelen. Het voelde niet eerlijk om langs huizen te lopen waar mensen verplicht binnen moeten blijven. Het voelde als een verdeeldheid, waar ik niet aan mee wil werken. Ik haat het als twee groepen lijnrecht tegenover elkaar staan. Ik voel me er ongemakkelijk door.

Mijn sociale fobie, leek weer een beetje terug te komen. Niet zo erg als vroeger, maar erg genoeg om te realiseren dat ik op moet passen niet volledig weg te zakken in oude gewoontes.

Een kennis van me heeft smetvrees en daar ging hij eigenlijk weer heel goed mee om. Tot het virus er was en de focus in de maatschappij lag op alles schoonmaken en het gevaar van bacteriën. Zijn angsten worden versterkt nu. Zijn angsten voor viezigheid, bacteriën en ziektes zijn weer terug van weggeweest.

Ik ben online geen schreeuwer. Op social media beperk ik me tot soms wat simpele posts. Ik reageer niet op politieke, maatschappelijke of sociale discussies. Niemand zit op mijn mening te wachten en ik vind het zo nutteloos om dit soort online discussies te voeren. Ik heb vooral veel plezier gehaald uit mijn Lego-instagram account, omdat de community daar nauwelijks over Corona ging.

Maar. Ik vind en voel wel heel veel. En ik probeer dat een plekje te geven. Ik voel vooral een verdeeldheid die alleen maar meer groeit nu er een verplichte Coronapas aankomt. Ik voel deze verdeeldheid al een lange tijd en het is precies de reden waarom ik de politiek zo heftig heb gevolgd. Ik vrees voor de dingen die onze leiders zeggen en roepen. En mijn hart huilt voor iedereen die buitengesloten wordt. Spontaniteit valt weg en groepen worden in tweeën gesplitst, door onze overheid, maar ook door onszelf. Ruzies binnen families en vriendenkringen komen steeds meer voor. En daar maak ik me echt heel veel zorgen over.

Gelukkig heb ik zelf vrienden die elkaar respecteren. We zijn het lang niet altijd eens met elkaar, maar we luisteren naar elkaar en begrijpen elkaars angsten en onzekerheden. En we ontdekken vooral dat die veel dichter bij elkaar liggen, dan je misschien in eerste instantie zou verwachten.
Angst is angst. Of het nou is voor een virus, voor de toekomst of voor iets heel anders. Angst is verschrikkelijk. Het is stressvol, het slurpt je leeg en als je niet oppast doe je dingen waarvan je pas jaren later begrijpt dat het niet de juiste oplossing was.
Zoals ik deed. Toen ik maanden achter elkaar spijbelde op school uit angst voor mijn pesters. Zoals ik deed, toen ik allerlei gevaarlijke huis- tuin en keukenmiddeltjes probeerde om van mijn ontstekingen af te komen. Zodat ik tenminste niet meer voor lelijk uitgemaakt zou worden.

Angst gaat diep. En angst is niet zomaar over. Daar kun je jaren later nog last van hebben. En er kan opeens een trigger ontstaan waardoor je angstgevoelens weer volledig terug zijn. En als je een fobie hebt, of hebt overwonnen, dan weer je hoe irreëel die angst is. Hoe gemakkelijk je je erdoor laat sturen en hoe moeilijk het is om er vanaf te stappen.

En toen ik onlangs een stukje schreef, op de enige plek waar ik wel mijn hart durf te openen en mijn zorgen uit durf te spreken, gebeurde precies dat waar ik altijd bang voor ben. Ik werd belachelijk gemaakt. En ik dacht dingen als: ‘Misschien moet ik maar helemaal niets meer schrijven en gewoon weggaan hier.’ Of: ‘Wat als mensen mij niet meer aardig vinden?’ ‘Wat als ze me uitlachen?’ ‘Wat als ze achter mijn rug om hun hele LL over me volschrijven?’ ‘Wat als.. Wat als… wat als…’

Angst, die ik ook had toen ik vijftien was. Opeens voelde ik me weer het buitenbeetje. Het pispaaltje. Het plekje waar ik jarenlang van me af kon schrijven, voelde in één klap minder veilig. Voor mij is schrijven altijd een manier geweest om dingen een plekje te geven. Ik schreef hele stukken als ik een tussenuur had op school en niet naar de kantine durfde te gaan. Ik schreef tijdens mijn reis in Amerika, op de momenten dat ik geen aansluiting kon vinden in de groep. Ik schreef op MD, over doelen die ik wilde bereiken als ik bang was dat ik zou falen.

Ook nu ben ik bang. Bang dat de verdeeldheid alleen maar groeit en groeit. Bang dat de overheid basisrechten van mensen steeds meer en meer zal afnemen. Bang dat al het psychische leed alleen maar groter wordt.
En daarom schrijf ik. Omdat dit een manier is die voor mij werkt. Omdat dit voor mij een manier is om helder te krijgen wat ik denk en voel. En wat mijn angsten zijn.

En omdat ik me niet meer wil laten wegjagen, zoals in mijn puberteit wel gebeurde, blijf ik schrijven op de enige plek waar ik me online heb geuit. Want ook ik mag bang zijn. Ook ik mag zorgen hebben. Zelfs als die angsten en zorgen afwijken van wat anderen vinden. Het mag er zijn.

Want, alleen door je echte angsten te erkennen, kun je het gemakkelijker een plekje geven en leer je er beter mee omgaan. Dat heb ik wel geleerd, toen ik mijn sociale fobie overwon en die les is me te waardevol om aan de kant te gooien.